آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش داده است مطالعه موردی استان مازندران

Transcript

1 فصلنامه راهبردهای توسعه روستايی جلد 8 شماره 9 زمستان 8242 ص : آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش داده است مطالعه موردی استان مازندران 5 *۱ سيد مجتبی مجاوريان نوشين رئيسی تاریخ دریافت: 81 فروردین 9 تاریخ پذیرش: 19 آذر 9 چکیده فقر مانعی مم در عدم توسعه اقتصادی جمان سوم محسوب می شود. هدف از این مطالعه اندازه گیری فقر در روستاهای استان مازندران در شش مقطع زمانی است که یک مقطع آن پس از اجرای برنامه هدفمندی یارانه ها است. پهس از محاسهبه خهط فقهر در منطقه مورد مطالعه برای اندازهگیری فقر شاخصهای درصد فقر شدت فقر و شاخص سن محاسهبه گردیهد. داده ههای تحقیه از اطالعات آماری هوینه درآمد خانوار روستایی این استان طی سالهای استخراج شده است. نتای نشان میدهد در سال 11 حدود 81 درصد جامعه زیر خط فقر قرار داشتند. در سال 1 )بعد از هدفمندی یارانهها( انرژی مورد نیاز اول درآمدی تأمین نشده است. در جامعهی روستایی بواسطه تأمین غذایی مورد نیاز از طری تولید خانوار دریافهت یارانههی نقهدی نسهبت بهه یارانههی کاالیی منفعت بیشتری داشته است. در این راستا با توجه به نتای بدست آمده و مشاهدهی کاهش اندازهی شاخصههای فقهر بعهد از هدفمندی یارانهها پیشبینی میگردد اجرای فاز دوم هدفمندی یارانهها نتای مفیدی را حداقل در بخش روستایی داشته باشد. واژههای کلیدی: خط فقر شاخص سن عملکرد تغذیهای یارانه مازندران. 8- دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه علوم کشاورزی ساری 1- دانشدوی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی ساری -*( نویسنده مسئول: )mmojaverian@yahoo.com

2 4 فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی جلد 1 شماره 4 زمستان 11 مقدمه فقر به وضعی ت فردی گ وینهد که ه فاقهد م قهد ار په ول یها مایملهک مهادی معمه ول ی بهر ای ته أمین نیازههای اولیه ه خه ود باشد )م یهر 891(. در اقتصهاد توسهعه رفهع فقهر اولهین ههدف محسهوب مهیشهود. در کشهورهای توسهعه نیافتهه یهک سری روابط زندیهرهای وجهود د ارد که ه به ه د ایهره خبیثه ه ف قهر معهرو ف ا سه ت. ایهن روابهط اثهر منفهی در فراینهد توسهعه اقتصادی آن کشورها میگذارد. ایهن دور با طهل به ه عله ت کمبه ود سهرمای ه عهدم کهار ای ی سهرمای ه که کمبه ود ت قاضهای بازار درآمد نهاچیو بههدسهتآمهده و در نمایه ت په س ا نهد از نهاچیو خ و اههد به ود و دو بهاره ایهن دور شهرو مهیشهود )قهره باغیهان 891(. فقهر عمهومی عهاملی مهؤثر در عهدم توسهعه اقتصهادی در جمهان سهوم محسهوب مهیشهود. رابطههی مستقیمی بین فقر و امنیت غهذایی وجهود دارد بنهابراین گرسهنگی نههتنمها ناشهی از فقهر اسهت بلکهه موجهب تهداوم آن نیهو مهیگهردد. مبتالیهان بهه گرسهنگی عمهدتا از فقیرتهرین اقشهار اجتمهاعی در کشهورهای درحهال توسهعه هسهتند )عبادی 8919(. نتای مطالعات سبد غهذایی در قالهب طهرح مابها )مطالعهات الگهوی برنامههریهوی و اجهرا( در سهال 89 نشهان داد ک ه با وج ود پرد اخ ت یار ا ن ه حدود یک پهن د خها ن و ار دچهار کمبه ود دریافه ت ا نهرژی و پهرو تئین هسهتند به ه عبهار ت ی قهادر به سیری شک و تأمین حهداقل نیازههای تغذیهه ای نیسهتند ب خه ش قا بهل ته وجم ی از مهردم ایهر ا ن بهدو ن کمهک دوله ت قادر بهه تهأمین حهداقل معهاش خهود نبهوده و از طهرف دیگهر منهابع و اعتبهارات موجهود بهرای حمایهت از ایهن اقشهار محهدود اسهت. بنهابراین بها کهاهش و حهذف یارانهه غیهر مسهتقی توزیهع هدفمنهد یارانهه در راسهتای امنیهت غهذایی اجتنهاب ناپهذیر اسهت )نصهرآبادی و همکهاران 891(. رابطههی میهان سیاسهت هدفمندسهازی یارانهه و ههدف کهاهش فقر موضوعی مورد مناقشه بین اقتصهاددانان و سیاسهتگهواران اسهت. برخهی بها اعتقهاد بهه رویکهرد متعهارف و مرسهوم اقتصادی بر این باورند که حذف یارانههههای همگهانی و جهایگوینی آنهها بها یارانههههای نقهدی کهاراترین سیاسهت در رسیدن به ههدف یهاد شهده اسهت. در م قا بهل برخه ی معت قد نهد که ه کهاه ش ف قهر مسهتلوم بکهارگیهری سیاسهتههای بهاز توزیع درآمدی است کهه در ماهیهت متفهاوت از سیاسهت هدفمنهد کهردن یارانهههها اسهت )دینهی ترکمهانی 891(. بهه همهین منظهور مطالعهه حاضهر بهه انهدازهگیهری فقهر در نهواحی روسهتایی در قبهل و بعهد از اجهرای برنامهه هدفمنهدی یارانهها میپردازد. مطالعهه پیرامهون فقهر و سیاسهتههای فقرزدایهی مهدتهها مهورد توجهه محققهین بهوده اسهت. بها ایهن وجهود در سالمای اخیر -به دلیل گسترش فقهر و بخصهوص پهس از برنامهه تعهدیل اقتصهادی - بیشهتر مهورد توجهه قهرار گرفهت. مطالعا ت م ختل فه ی در د اخهل و خهارج از کشه ور به ه برر سه ی ا بعهاد دی گهری از ته أثیر حمایهتههای دولتهی بهر فقهر و رفهاه خانوارها پرداختهاند.

3 آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش الرکهی 8 )811( در مهراکش اثهرات افهوایش قیمهت کاالههای اساسهی را بهر تغذیهه رفهاه و بودجههی دولهت بها بهکارگیری روش دیتون بررسی کرد. وی معتقهد بهود کهه در سیسهت غیهر هدفمنهد بخهش بورگهی از یارانهه بهه سهمت گروههای با درآمد باال نشسهت مهیکنهد ولهی بها توجهه بهه ایهنکهه گهروهههای فقیهر سهم بیشهتری از درآمدشهان را صرف خرید مواد غهذایی مهیکننهد در نتیدهه افهوایش قیمهت مهواد غهذایی قهدرت خریهد خهانوار و وضهعیت تغذیههای آنها بیشهتر تحهت تهأثیر قهرار مهیگیهرد. است. 1 جرگنسهون )81( بها ت دویه ه و ت حلیهل معیارههای په ول ی رفهاه اجتمها ع ی از طری شاخصهای معرفهی شهده ی بر ا بهری و کهار ا ئ ی و بهرآورد آ نمها ام کها ن برر سه ی سیا سه ت ت وزیهع م دهدد روی رفهاه اجتماعی را بررسی کرده و به ه از بهین بهرد ن ف قهر به ه صه ور ت م وضه و ع ی از طریه سیا سه ت ت وزیهع م دهدد ا شهاره کهرده 9 سان )111( در مطالعه خود به ارزیابی اثر مالیاتهای غیرمستقی و یارانهها بر فقر در کشور تایلند پرداخت. وی در این مطالعه ابتدا کشش فقر نسبت به قیمتها را محاسبه و دو جوء اثر درآمدی و اثر نابرابری استخراج کرد. سپس شاخص فقرگرایی قیمتها را به دست آورد. نتای مطالعه با استفاده از این شاخص نشان داد که یارانههای پرداختی دولت - بهصورت غیر نقدی- بهطور نسبی بیشتر به نفع فقرا بوده است. همچنین افوایش قیمت در اقالم خوراکی بهواسطه افوایش مالیاتمای غیر مستقی ناشی از اعمال مالیاتمای غیرمستقی به افراد فقیر بیشتر از افراد غیر فقیر آسیب رسانده و بهطور متقابل افوایش قیمتهای بر روی گروه خدمات ارتباطی تفری و سرگرمی و آموزش و نظایر آن به افراد غیر فقیر بیشتر از فقرا آسیب میرساند. سان و کاکوانی )1111( بهمنظور اندازهگیری تأثیر تغییر قیمت کاالهای خوراکی و غیرخوراکی بر شاخصهای فقر در سالمای 8 تا 111 در کشور به محاسبه کشش فقر اثر تغییر قیمتها بر روی آن بهصورت دو جوء اثر درآمدی و اثر نابرابری تفکیک کردند. نتای نشان داد که تغییرات قیمت در دوره مورد بررسی بهطور متناسب در جمت رفاه و مطلوبیت افراد ثروتمند نسبت به افراد فقیر رخ داده است. با این حال در سالهای آخر تغییرات قیمت در جمت رفاه و کاهش فقر افراد فقیر در مقایسه با افراد ثروتمند اتفاق افتاده است. همچنین نتای محاسبه شاخص فقر در برزیل نشان داد که در حالت کلی افراد فقیر در مقایسه با کل جمعیت با نرخ تورم باالتری رو به رو بودند. اگر چه این روند در دو سه سال اخیر تغییر کرده است. برونو است. آمازا و همکاران )111( مطالعهای در مورد اثرات یک برنامه ترویدی بر امنیت غذایی خانوارهای روستایی در نیدریه پرداختند. نتای تحقی نشان داد که طرح تروی کشاورزی پایدار در ایالت )PROSAB( بمبود قابل مالحظه امنیت غذایی در مناط تحت پوشش موف بوده است. عالوه بر این مقایسه بین مناط در سال 1111 نشان داد که عدم امنیت غذایی در جوامع که در آن PROSAB اجرا گردید کمتر از مناط دیگر 1 - Laraki 2 - Jorgenson - Son 4- Son & Kakwani 5- maza and et al

4 6 فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی جلد 1 شماره 4 زمستان 11 اسالمی )89( در مطالعه ای بها ا سهت فاده از ا ط ال عها ت طهرح آمهار گیری هوینه ه و درآمهد خها ن و ار به ه برر سه ی یار ا نه ه و خط فقر پرداخت. ایهن مطالعهه نشهان داد در سهال 89 حهدود 8/ میلیه و ن ن فهر در کشه ور زیهر خه ط ف قهر مطله به سر بردهانهد کهه بهرای رههایی از آن عهالوه بهر پرداخهت یارانههی فعلهی نیهاز بهه بودجههای در حهدود میلیهارد ریال بوده است. همچنین حدود 88 میلیون نفر زیر خهط فقهر نسهبی بهودهانهد کهه بهرای رههایی از آن نیهاز بهه بودجهه- ای در حدود 18 میلیارد ریهال بهوده اسهت. کاشهی و حیهدری )8919( در بهرآورد سهط امنیهت غهذایی خهانوادهههای ایرانی بر اسهاس شهاخص AHFSI بها اسهتفاده از دادهههای طهرح آمهاری درآمهد و هوینههی خهانوار مهاتریس عملکهرد تغذیهای را بهرآورد کردنهد. سهپ س سهط ف قهر غهذ ای ی شهد ت ف قهر غهذ ای ی و پایهد اری عرضه ه غهذ ا م حا سهب ه شهده و در نمایت شاخص امنیت غهذایی انهدازهگیهری شهد. بهر اسهاس نتهای بههدسهتآمهده طهی سهالمای - سهط امنیهت غذایی جوامع روسهتایی نسهبتا مطلهوب شهده و مقهدار عهددی شهاخص بهاالی 1/ درصهد رسهیده اسهت. ریهیس دانها ( 891( در مقالهای با عنهوان انهدازهگیهری شهاخص فقهر در ایهران محتهوا و توانمنهدی درونهی شهاخصههای اساسهی را بها توجهه بهه نیهاز اقتصهاد ایهران بررسهی کهرد. بهرای ایهن کهار از اطالعهات اسهنادی و کتابخانههای و همچنهین اطالعات مربهوط بهه نماگرههای اقتصهادی بانهک مرکهوی جممهوری اسهالمی ایهران )89-11( اسهتفاده شهد. نتهای حاکی از آن بهود کهه هه فقهر نسهبی و هه فقهر مطله در ایهران از رو بهه افهوایش بهوده و ضهریب جینهی در حهدود /1 1 برای بهیش از 81 سهال ثابهت بهاقی مانهد. کرمهی و همکهاران )891( در مقالههای توزیهع منهافع یارانههی غهذا در ایر ا ن ر ا با تعیهین مصهر ف سهر ا ن ه و در نظهر گهرفتن قیمه ت یار ا نه های و قیمهت آزاد و بها تأکیهد بهر سهه کهاالی نهان روغن و قند و شکر مورد بررسی قرار دادنهد. بهر اسهاس ایهن مطالعهه در سهال 8911 متوسهط خهط فقهر نسهبی منهاط روستایی 1/ هوار ریال بهود کهه در مقایسهه بها خهط فقهر نسهبی سهاالنه در منهاط شهمری اسهتانههای مختلهف پایینتر و بیانگر بهاالتر بهودن سهط هوینههی زنهدگی در منهاط شهمری اسهت. خهداداد کاشهی و حیهدری )8911( بهه محاسبه شاخصهای مختلف فقر از جمله خهط فقهر درصهد افهراد فقیهر شهکاف فقهر و شهاخص فقهر سهن بها اسهتفاده از داده های خهام طهرح آمهار گیری از درآمهد و هوینه ه خها ن و ار و بها تأکیهد بهر عملکهرد تغذیههای پرداختنهد. بها توجهه بهه نتای بهدستآمده از شاخص سهن و بها توجهه بهه مفمهوم مطله فقهر در طهی دورة مطالعهه )1-1( انهدازهی فقهر در مناط شمری و روستایی همراه با نوساناتی سهیر کاهنهده داشهته اسهت. بهر اسهاس مفمهوم مطله فقهر انهدازه فقهر در روستاها بیشتر از منهاط شهمری اسهت در حالیکهه براسهاس مفمهوم نسهبی فقهر شهرایط بهرعکس اسهت بها توجهه بهه مطالعات گذشته هدف از این مطالعهه انهدازه گیهری شهاخصههای فقهر بهر اسهاس مهاتریس عملکهرد تغذیههای در بهین خانوارهای روستایی استان مازندران میباشد. روش تحقیق شاخصههای متنهوعی ماننهد خهط فقهر درصهد افهراد فقیهر شهکاف فقهر و شهاخص فقهر سهن بهرای انهدازهگیهری میوان فقر وجود دارد. برای اندازهگیهری شهاخصههای فهوق ابتهدا بایهد عملکهرد تغذیههای خانوارهها اسهتخراج شهود. از این رو در این مطالعهه ابتهدا خهانوادههها براسهاس مخهارج کهل سهرانهشهان بهه ده دههک درآمهدی تفکیهک شهده انهد

5 آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش سپس مصرف اقالم غذایی مختلف ههر یهک از دههک ههای درآمهدی در نظهر گرفته ه شهده تها مها تری س اقه الم مصهرف ی به دست آیهد. پهس از آن مهاتریس ارزشههای غهذایی اقهالم مصهرفی جمهع آوری گردیهد. بها ضهرب نمهودن ایهن دو مهاتریس عملکهرد تغذیههای فهرد شهاخص و ده دههک درآمهدی منهاط روسهتایی محاسهبه شهده و میهوان انهرژی دریافتی هر یهک بهه دسهت آمهد. حهد اقل ا نهرژی مه ورد نیهاز فهرد به ه ع و امهل متعهددی ما ننهد سهن جنسهی ت وضهعی ت جسمانی سبک زندگی و غیهره وابسهته اسهت. فهائو حهداقل کهالری مهورد نیهاز را 1811 کهالری پیشهنماد کهرده اسهت. پوویهان )891( در مطالعهات خهود در مهورد ایهران ایهن میهوان را 18 و 1911 کهالری را بهرای محاسهبه خهط فقهر معرفی کرده اسهت. در ایهن مطالعه ه نیهو بهر ا سها س کهار پوویها ن ایهن دو م قهد ار بهر ای م حا سهب هی خهط فقهر بههعنهوان معیار قرار گرفته خط فقر مطل محاسبه میشود. بها تطبیه خهط فقهر بها مخهارج کهل تمهامی خهانوادهههای موجهود در طهرح آمهارگیری درآمهد و هوینههی خهانوار وضعیت هر خانوار مشخص میشهود. درصهد خهانوادهههای فقیهر ( در جامعه روشن میسازد و بهصورت زیر محاسبه میشود: ) شاخصهی اسهت کهه بخشهی از جنبههههای فقهر را 1 )8( در ایهن رابطهه H درصهد فقهر تعهداد فقهرا و q n کهل جامعهه مهیباشهد. شهاخص درصهد افهراد فقیهر دارای نقهاط ضعفی است برای مثهال اگهر در ههر یهک از دو جامعهه )الهف و ب( صهد نفهر زنهدگی کننهد و در ههر یهک از آنهها ده نفر زیرخط فقر باشند درصهد خهانوادهههای فقیهر در ههر دو جامعهه 81 درصهد اسهت. امها احتمهال زیهاد وجهود دارد کهه کمبود درآمد فقیرهها نسهبت بهه خهط فقهر در ایهن دو جامعهه متفهاوت باشهد. بهر ایهن اسهاس در کنهار شهاخص درصهد افراد فقیر اغلهب از شهاخص شهدت فقهر ( ) نیهو اسهتفاده مهیشهود. شهاخص شهکاف فقهر نشهان مهیدههد کهه میهوان کمبود درآمد هر یک از افراد فقیر چند درصد خط فقر است. )1( در رابطهه فههوق I شههدت فقههر z خهط فقههر n تعههداد فقیرههها و x i مخههارج فقیهر i ام مههیباشههد. یکههی دیگههر از شاخصهای فقر شاخص سن )P( است که از فرمول زیر به دست میآید: P = H [I+ (1-I) G] P )9( و در آن P 891(: دانا شاخص سن انهدازه فقهر H درصهد افهراد فقیهر I شهدت فقهر و G ضهریب جینهی فقهرا اسهت. انهدازهی بین صفر و یک میباشد. بر اساس تعریف سن ضهریب جینهی فقهرا نیهو از فرمهول زیهر بهه دسهت مهیآیهد )رئهیس- G = 1 + (1/q) - (1/q 2 μ * ) [q (z-x 1 ) + (q-1) (z-x 2 ) + + (z-x q )] ) (

6 8 فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی جلد 1 شماره 4 زمستان 11 کههه در آن هوینهی خانوار μ * میههانگین درآمههد فقههرا اسههت. دادههههای تحقیهه از دادههههای خههام طههرح آمههارگیری از درآمههد و روستایی در استان مازنهدران کهه توسهط مرکهو آمهار ایهران جمهع آوری گردیهده اسهتخراج شهده اسهت. قلمرو پووهش از نظهر مکهانی سهاکنین روسهتاهای مازنهدران و قلمهرو زمهانی تحقیه دوره زمهانی 8911 تها 891 بهه صورت یکسال در میان و در مدمو شش دوره زمانی میباشد. نتایج و بحث پس از جمهع آوری آمهار هوینهه خهوراک خانوارههای روسهتایی برحسهب 81 دههک درآمهدی مقهادیر هوینهههها بها محاسههبه مههاتریس عملکههرد تغذیهههای بههه انههرژی تبههدیل گردیههد. بهههمنظههور تخمههین مههاتریس عملکههرد تغذیهههای خانوارهای شمری و روستایی دو مهاتریس تمیههشهده کهه مهاتریس اول شهامل مقهادیر مصهرف اقهالم مختلهف در یهک سهال و مهاتریس دوم شهامل ارزشههای غهذایی اقهالم مختلهف در یهک کیلهوگرم مهیباشهد. از ضهرب دو مهاتریس مذکور مهاتریس عملکهرد تغذیههای خانوارههای روسهتایی بهرآورد گردیهد.در جهدول 8 انهرژی دریهافتی خهانوار روسهتایی مازندران برای فهرد شهاخص و ده دههک درآمهدی بهرای سهالههای 8911 تها 891 درجشهده اسهت. ارقهام منهدرج در جهدول داللهت بهر آن دارد کهه در سهال 8911 و 891 حهدود 81 درصهد خهانوار روسهتایی قهادر بهه تهأمین انهرژی موردنیاز خود )چه بر اساس 18 کالری و چه بر اساس 1911 کالری( نبودهاند. جدول 1- عملکرد تغذیهای خانوار روستایی مازندران )روزانه-سرانه( فرد شاخص سال منبع: یافتههای پووهش اول دوم سوم چهارم پنجم ششم هفتم هشتم نهم دهم با بررسی انرژی دریافتی خانوادهها از محل کاالهای مختلف مشخص میشود که قبل از هدفمندی یارانهها گروههای ک درآمد روستایی در تأمین انرژی به اقالم موجود در بسته حمایتی دولت وابسته بودند. برای مثال در سال 8911 اقالمی همچون آرد گندم )بهعالوه انوا نان( انوا برن گوشت قرمو شیر پاستوریوه انوا روغن نباتی و قند و شکر مدموعا 18 درصد انرژی دریافتی اول روستایی را تأمین کرده است. البته این موضو به معنی آن نیست که درصدهای گفته شده همگی از طری حمایت دولت تأمین شده است بلکه تأکید بر آن است که اقالمی که در بستهی حمایتی دولت قرار گرفتهاند نقش عمدهای در الگوی مصرف و تأمین نیازهای غذایی گروههای ک درآمد دارند.

7 آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش جدول 2- سهم اقالم یارانهای در تأمین انرژی دریافتی )درصد( سال فرد شاخص دوم اول سوم چهارم پنجم ششم هفتم هشتم نهم دهم منبع: یافتههای پووهش. الزم بهه ذکهر اسهت بهرای محاسهبهی ارقهام جهدول 1 ابتهدا از طریه مهاتریس عملکهرد تغذیههای کهل انهرژی دریهافتی دههکههای مختلهف درآمهدی انهدازهگیهری و سهپس بههطهور جداگانهه انهرژی دریهافتی از اقهالم موجهود در بستهی حمایتی دولت محاسبه شد. بها تقسهی آن بهر کهل انهرژی دریهافتی سهم اقالمهی کهه در بسهته حمهایتی قهرار داشتهاند از کل انرژی دریافتی محاسبه شهد. همهانطهور کهه مشهخص اسهت در سهال 891 یعنهی یهک سهال پهس از اجرای قانون هدفمنهدی یارانهه هها ایهن م وضه و صهاد ق نبه وده و حته ی پهایینتهرین گهروه درآمهدی حهداقل سهم را از مصرف آن دسته از اقالم غذایی که در حمایت دولت قرار داشت برخوردار بوده است. جهدول 9 نشهاندهنهدهی مقهدار و هوینههی ههر یهک از کاالههای اساسهی خهوراکی بههمنظهور تهأمین حهداقل کالری با پایینتریین هوینه اسهت. بها توجهه بهه مقهادیر منهدرج در ایهن جهدول هوینههی اقهالم غهذایی اساسهی بهرای یک نفر در روز بر اساس نیهاز 18 کهالری )بهرای مثهال( در سهال 11 )1199( ریهال بهوده و بها فهرض اینکهه ارائههی یارانهه توسهط دولهت توانسهته باشهد 81 درصهد هوینههی مهذکور را کهاهش دههد و بها قبهول 9 درصهد هوینههههای خوراکی از کهل هوینههههای زنهدگی فهرد مدمهو هوینههی زنهدگی یهک نفهر در روز )11( ریهال و در سهال معهادل )8119( ریال خواههد بهود. در ایهن حالهت بها توجهه بهه بعهد خهانوار در گهروهههای هوینههای در منهاط روسهتایی 1/ درصد خانواده ها زیر خ ط ف قهر قهر ار د ا شهت ه و بهر ای ر سها ند ن آ نمها به ه خه ط ف قهر به ه مبلغه ی در حهدود )91 8( ریهال نیهاز بهوده اسهت. همچنهین در سهال 891 هوینههی اقهالم غهذایی اساسهی بهرای یهک فهرد در روز )8199( ریال بوده و با قبهول 9 درصهد هوینههههای خهوراکی )بهدون احتسهاب یارانهههها( مدمهو هوینههی یهک فهرد در روز )11191( ریال و در سال معهادل )81198( ریهال خواههد بهود. بها توجهه بهه بعهد خهانوار در گهروهههای هوینههای در مناط روستایی 1 درصد خانوادهها زیرخط فقر قهرار داشهته و بهرای رسهاندن آنهها بهه خهط فقهر بهه مبلغهی در حهدود )1 918( ریال نیاز بوده است.

8 21 فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی جلد 1 شماره 4 زمستان 11

9 آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش برای محاسبهی شدت فقر ابتدا خط فقر محاسهبهشهده را بها مخهارج کهل تهکتهک خهانوادهههای موجهود در طهرح آماری درآمد و هوینهه خهانوار تطبیه بهعنوان فقیر در نظر گرفته تعداد افراد فقیر تقسی همانطور که از جدول شهاهد کهاهش چشه شدند. پس داده و سهپس خهانوادهههایی کهه مخهارج آنهها ( i x( از خهط فقهر )z( کمتهر بهود از آن مدمهو شد. همچنین شاخص سن نیو با توجه به نتای تفاضهل خهط فقهر از مخهارج خهانوادهههای فقیهر بهر خهط فقهر و بهدستآمده محاسبه شد. مشهخص اسهت شهاخصههای فقهر تها سهال 11 رونهد افوایشهی داشهته امها در سهال 1 گیهری در انهدازهی ایهن شهاخصهها هسهتی کهه مهیتوانهد نشهانگر تأثیرگهذاری اجهرای قهانون هدفمندی یارانهها بر شاخصهای مختلف فقر باشد. جدول 4- خط فقر درصد فقرا شدت فقر شاخص فقر سن سال شاخص انداره گیری خط فقر درصد فقر )H( 1/ 1/1 / / / / / 81 / / 1 شدت فقر )I( شاخص سن )P( 1/11 1/18 1/191 1/1 1/19 1/19 1/1 1 1/111 1/11 1/11 1/1 1/1 18 کالری 1911 کالری 18 کالری 1911 کالری 18 کالری 1911 کالری 18 کالری 1911 کالری 18 کالری 1911 کالری 18 کالری 1911 کالری منبع: یافتههای پووهش نتیجهگیری و پیشنهادها اندازهگیهری شهاخص ههای م ختلهف ف قهر ما ننهد خه ط ف قهر درصهد افهر اد ف قیهر شه کا ف ف قهر و شهاخصههای فقهر از جمله شاخص سن ایهن امکهان را فهراه مهیسهازد کهه نقشههای از فقهر در کشهور ارائهه شهود. در ایهن مطالعهه نیهو بها تأکید بر عملکرد تغذیهای خانوادههای روستایی مازندران خط فقر و سایر شاخصهای فقر محاسبه شد. نتای داللت بر آن داشت کهه طهی سهالههای 11 تها 1 تمهامی دههکهها از نظهر حهداقل انهرژی دریهافتی مهورد نیاز تأمین بودهاند و به غیر از سهالههای 11 و 1 کهه 81 درصهد جامعه ه ا نهرژی مه ورد نیاز شها ن ر ا دریافه ت نکهردهانهد بهطور متوسهط جامعههی روسهتایی مازنهدران انهرژی دریهافتی را بیشهتر از مقهدار توصهیه شهده )بههخصهوص در گهروه- های درآمدی باالتر( دریافت کردهاند.

10 22 فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی جلد 1 شماره 4 زمستان 11 در سهالههای قبهل از هدفمنهدی یارانهههها گهروهههای که درآمهد سهم بیشهتری را در مصهرف اقهالم یارانههای داشتهاند. در سال 11 تقریبا 81 درصد جامعه روستایی مازندران ) اول درآمدی( زیر خط فقر قرار داشتند. در سال 1 )بعد از هدفمنهدی یارانهههها( بها وجهود کهاهش چشه گیهر ف قهر شهاهد عهدم ته أمین ا نهرژی مه ورد نیهاز اول درآمدی جامعهی روسهتایی هسهتی و بها توجهه بهه اینکهه ایهن گهروه درآمهدی کمتهرین سهم را از مصهرف کاالهای اساسی نیو داشته اسهت مهی ته و ا ن نتی ده ه گرفه ت که ه بها ن قهدی شهد ن یارانهههها و دریافهت یارانهه بهه صهورت مستقی درآمد جامعهی مورد نظر بهه شهکل قابهل تهوجمی افهوایش یافتهه اسهت کهه ایهن موضهو مهیتوانهد بههطهور بالقوه کاهش شاخصهای فقر را بهه دنبهال داشهته باشهد امها احتمهاال ایهن افهوایش درآمهد بهه شهکل کهاربردی بهرای تأمین کالری مورد نیاز خانوار به کار گرفته نمیشود. بهرای جامعههی روسهتایی کهه معمهوال مهواد غهذایی مهورد نیازشهان از راه کشهت و زر و پهرورش دام و طیهور توسط خودشان تأمین مهیگهردد دریافهت یارانههی نقهدی نسهبت بهه یارانههی کهاالیی منفعهت بیشهتری داشهته اسهت. در ایهن راسهتا بها توجهه بهه نتهای بدسهت آمهده و مشهاهدهی کهاهش انهدازهی شهاخصههای فقهر بعهد از هدفمنهدی یارانهها پیشبینی میگهردد اجهرای فهاز دوم هدفمنهدی یارانهه هها نتهای مشها بم ی ر ا ال اقهل در ب خه ش رو سهتای ی د ا شهت ه باشد. در رابطه با نحهوهی اجهرای فهاز دوم هدفمنهدی یارانهههها پیشهنماد مهیشهود آن درصهد خانوارههایی کهه زیهر خهط ف قر قر ار د ار نهد شنا سهای ی شهده و در کها ن و ن ت وجه ه قهر ار گیر نهد. آمه وز ش تغذیه ه صه حی و بمهره منهدی از مه و اد مغهذی برای این در موفقیت فاز دوم برای امنیت غذایی و کاهش فقر نقش چشمگیری دارد..1- : منابع اسالمی س )89(. بررسی یارانه و خط فقر. پووهشها و سیاستهای اقتصادی. خداداد کاشی ف. و حیدری خ )8919(. برآورد سط امنیت غذایی خانوارهای ایرانی بر اساس شاخص.AHFSI اقتصاد کشاورزی و توسعه..8-8 : 1 خداداد کاشی ف. و حیدری خ )8911(. اندازهگیری شاخصهای فقر بر اساس عملکرد تغذیهای خانوارهای ایرانی. پووهشهنامهی اقتصادی :9 دینیترکمانی ( 891(. یارانهها رشد و فقر. فصلنامهی علمی پووهشی رفاه اجتماعی : رییس دانا ف ( 891(. اندازهگیری شاخص و پویش فقر در ایران. فصلنامهی علمی پووهشی رفاه اجتماعی. 8. عبادی ف )8919(. امنیت غذایی و توزیع درآمد. معاونت برنامهریوی و اقتصادی مؤسسهی پووهشهای برنامههریهوی و اقتصهاد

11 1 آیا حمایتگرایی دولت شاخصهای فقر را در روستا کاهش... کشاورزی. تمران ایران. قره باغیان م )891(. اقتصاد رشد و توسعه. انتشارات نشر نی. تمران کرمی ا. اسماعیلی. و ندفی ب )891(. بررسی توزیع منافع یارانهای غذا در ایران. مدلهی اقتصاد کشاورزی :. انتشارات خدسته. تمران. محتش دولتشاهی ط )891(. مبانی عل اقتصاد. ویراست شش مرکو آمار ایران )8911-1(. طرح آمارگیری هوینه و درآمد خانوار روستایی مازندران. م یر ج. و استیگلیتو ج ( 891(. پیشگامان اقتصاد توسعه. ترجمه آزاد غالمرضا. نشر نی. تمران نصرآبادی ف )891(. سم دریافت انرژی و مواد مغذی خانوارهای ایرانی از اقالم غهذایی یارانههای در گهروهههای اجتمهاعی- اقتصادی. مدلهی علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران. 9-8:. Amaza P. Abdoulaye T. Kwaghe P. and Tegbaru A (29). Changes in household food security and poverty status in PROSAB area of Southern Borno State, Nigeria. International Institute of Tropical Agriculture (IITA) Available at: Jensen H.H. and Manrique J (1998). Demand for Commodities by Income Groups in Indonesia. Applied Economics. : Jorgenson D.T (199). Aggregate Consumer Behavior and Measurement of Social Welfare. Econometrica. 5: Laraki k (1988). Food Subsidies: A Case Study of Price Reform in Morocco, Living Standard Measurement Study. Working Paper. 5. Sen A (1987). The Standard of Living. Cambridge University press. Son H.H. Kakwani N (28). Measuring the impact of price change on poverty. Journal of economic Inequality. Vol.6 No.2 pp 1-16 Son H.H (26). Assessing the pro_poomess of Government Fiscal Policy in Thailand. Public Finance Review, vol. 4 No. 4, pp

12 Rural Development Strategies 2 Does government protectionism reduce poverty indices in the rural? Case Study Mazandaran Province Mojataba Mojaverian 1* and Noosheen Reisi 2 Received: 1 April, 24 Accepted: 14 December, 24 Abstract Poverty is major obstacle to economic development in the third world. The purpose of this study was to measure poverty quantity in the rural of Mazandaran province in the two-year periods that one of them selected after performing modification of subsidies payment. After calculating poverty lines in the study area, indicators of poverty, extreme poverty, sen was calculated for this purpose. Survey data were collected from income and expenditure of rural household statistical of Province between 2 to 21. The results show in 29, almost 1% of the population was below the poverty line. In 21 (after modification of subsidies payment) Necessary energy for the first docile do not meet. Because Food supplies needed of the rural community by self-producing, receiving cash subsidies (direct subsidy) is more profitable than commodity subsidy (indirect subsidy) for them. In this regard, according to the results specially reduction of poverty due to perform the first stage of subsidies modification program, helpful result is expected from enforcing of the second stage of subsidies modification program. Key Word: Nutrition Yield, poverty lines, Sen Index, subsidy, Mazandaran 1 - Assistant Professor, Department of Agricultural Economics, sari University. 2 - M.Sc. student of Department of Agricultural, sariuniversity (*- Corresponding author mmojaverian@yahoo.com)